opîkiskwewina kihchtwâwisiwin Pope Francis, Citadelle de Quebec

iskwew kihci-okimâskwêw otatosekwa
napew,kânata ka nîkânet
kakikeyihtakosicik ayisinowak êkwa otayamihâwak
âmî nokosistamawacik nêhiyâw ayisiyinowak,
kiteyihtâkosowak ohci Diplomatic Corps,
iskwewak êkwa napewak!

kitatamiskatin êkwa ninanâskonaw Her Execellency the Right Honourable Mary Simon êkwa His Excellency Justin Trudeau ka kisêwâtaniyek opîskiskowiniwaw. nimiwîten ka pîkiskwatân, kiya ka nâkateyihtamon pamihacik ayisiyinowak ôma kihci askîwin, "ohci kicikamiw isi kicikamiw", nokohtaw mâmaskâcihinakwan chikema ôma askîy. mihcêti kîkway katawasisin, nimamintoneyihten mistahi êkwa takahkinakohinakwak sôkâwâhtik sakâw ka miyo nahkwak kânatâ askîy mamiywasinâstew êkwa pahpihtosaya, ni-nohte machitân ohci ôma chihkipehikan ôma ôta askîy, sesipâskwatwâhtikwâpoy nîpiy, ayisihew, machci payihk cahkipêham Quebec, ôta ohci ka kiskinawâchihon ka astihk anohc misiwêskamik wêwêpâscikan.

nâmoya isi kayâs ka ispayihk papasi isi anohc, maka ôki sesipâskwatâhtikoskawak michimaytamok kiskisiwak mihcêt âniskac ohci, maywês kakî katakosincik moniyâwak ôta kânatâ askîhk. nêhiyâw ayisiniwak âsay kehotinamok sesipâskwatâhtikwâpoy, kî-osihitawak mishtahi êkwa miyo sîwâkamiskan. ôma kimamitoneyihtinaw tansi ê-kî-osihtacik êkwa ê-kî-pîkweytakohk kanawyithakihk askîy êkwa pimatisiwin, tapwetamowin miyo-wecîtamak nihtâwihcikewin itasinayihkatek masinahikanihk isi kiskinawahamakot ayisinow ka sâhkihat manitowa êkwa ka miyo pimatisomat tahtokîkay ka Pimatisemakahk. kakî kiskinawahamasonaw kîpen ka-nihtohtawayak manito, ayisiyiniw êkwa askîy êkwa kitawîtenaw, wâwîs cî mekwâyihk kîskwêyâpayihk êkwa katastapehk anohc askîy, mîna osam "tastapayin", âyiman tâpwepokowâni ka ayisiyiniwek, ka pimâcihohk êkwa kahkiyaw osihcikewin (cf. Laudato Si', 18), êkwa atih osihitanawin "pimatisowin nestomahcihowin êkwa pomehiwin", êkosi âyiman kwayask ka itôtamihk ohci kâkitaw mâmintoneyahitamek, ka miyo wicehtohk, nihtamâmawâyâwek. êkohk poko ka nitotatohk êkwa mîna ka pîkiskwatohk, êkosi kakî aseyâ tahkoskehk ohci peyakwayimowin, ohci papasi oyasowewin, misiwe mawineskkâkewin êkwa yeyisowin taskinamihk askîy isi miyo ayisinowak êkwa macâtisiw! ka misi-nîpiya, ka otinakihk maci-yehewin êkwa kawih mekihk miyo yehewin, kitomikonaw mâmaskâtamak isi miyâsihk osihchikewin êkwa ka ataminawihk ka isi âyacik otâpwetamowinihk nêhiyâw ishtawinihk. kakî sihkiskakowaw kahkiyaw, êkwa ka wichihokoyak kikêyak ohci ka mayitôtatoyak awahkaninkewinihk. ka awahkaninkehk namôya poko osihchikewin maka mîna mekwâc êkwa miyo wicehitowin, êkwa ayisiyiniwin waskawiwin namôya poko miyo payihk êkwa ka sôniyâkihk.

ôhi kisikinwâswêwitamowina, atawiya, kî-sohki-nôtinamok kayas. nimitoneyihten kahkiyaw oyasiwêwina ohci ka kayenicik êkwa kamaskamecik tipahamatowin, mîna kiki kiskinahamâkêwikamikwa, kakî mayitôtâkocik mihcêti nêhiyâw peyakohewamak itotinamacik opîkiskwewinowaw, isihtawina, êkwa tapwêhtamihk. namôya kî-miyasin kiskinahamasowin, ê-kî-itotamowicik êkospihk kihci-ôkimânâhk, kî-otinawak mihcêti awasisak ohci wahkomakaniwawa, pahpitos pâhkwayamihâkamhkwa kiki. Wiyakohki machika, niwîhten ninepewisiwin êkwa wîsakitehewin, êkwa, kiki kihci-ayamihêwiyiwak ôta kânata, nikwechikemon pônêyihtamawin ohci kakî kitimahtâcik nêhiyâw ayisiyiniwak ayamihewatisiwak. kitimahkan kîspin atiht otâpwehtamowak, kakî ispayiki ekospik otak isi, kikowicewâkanihk ka itotakihk mâyâtochikana ôta askîhk yâyaw ka ayamihâcik. ayamihâwin tapwetamowin poko ka âpacetahk kihci nahipayiwina ôta kânata, isâyâhiwewin ka pakoseyimohk ka osihitak ka miyâsik askîy ohci kahkiyaw ayisiyiniwak. maka peyakwan, maka nitaweyitakwan, ka wîhtamahk mâyâ-otôtamowina, ka atoskatamak kakî kisihtayak asotamowin ka kiskeyihtamâk kakiyaw: ka siwepayipitamehk kwayask kispayihyihtahk kaskihtâwina ohci nêhiyâw ayisiyiniwak êkwa miyo tôtakewin ka nâtawicik êkwa ka miyo wîcîtohk tastawic nêhiyâw êkwa namôya ka nêhiyawicik ayisiyiniwak ôta askîhk. ka pakaskinâkwak tepeyimowin ka naskweyasihtakohk kwayask ka sihtoakakohk ôma Commission for Truth and Reconciliation, mîna kiki pikweyihtamowin ka naskweyasihtamihk nêhiyâw ayisiyiniwak okaskihtâwina.

awa Holy See êkwa ôki pêypêyak kapahkwayamihacik mâmawâwina wî-sihtoskamohk ka nânekân astacik nêhiyâw isihtwawina isi metoni kehcinâ êkwa ka nâcinehamehk ahcâhkowin ka sihtostamihk mîna kiki nâkateyihitamihk kayâsohci isitwawin, iyinihkêwin, pikiskwewina êkwa ka kiskinwahamacik, ahcâhkonihk isi ôma United Nations Declaration on the Rights of Indigenous Peoples. nitawîhtenan kîhtwam ka miyo wicehtowin tastawic ôma ayamihekamik êkwa nêhiyâw ayisiyiniwak ôta kânata, miyo wicehtowin ka masinahohtak nânapo ohci sâhkîhitowin nihtâwikimakak êkwa, wespinac, atâmihk ê-kî-miswacik mihcet maka ninohte ninisitohtenan êkwa ka nanâtawihihohk. mistahi nitatamihison ê-nakiskâwakohk êkwa nitohtawakihk pahpitos onîkânewak ohci nêhiyâw ayisiyiniwak namôya kayas pîsimwak ôte Rome, êkwa mîna nikakaskohon, ôta kânata, kawi ka osihtayak miyo wîcihitowak. kakî mâmawi-kiyokatoyak ni-miyo wapahten êkwa nitawîhten naskomaman kawi ka nêhiyâwitahk êkwa ninepewisin kakî wisakahchehicik nêhiyâw ayisiyiniwak, êkwa ka yahkohtitayak kaskatiwin êkwa sipihkeyihtamowin ohci kahkiyaw ayisiyiniwak ôta kânata, ka pimitisahamak tapwewin êkwa oyasowewin, ka astoskatamahk kâmiyomahcihohk êkwa ka miyo wicehtohk, êkwa tapitawi sihkiskamahk pakoseyimowin.

anima "kayas ohci wisakahpinewin êkwa mâyêyihtâkosiwin", kakî itotakohk nistam moniyaw ômâmmitoneyihcikan, "namôya wêhci-nâtawihomakan". mîna, ka nisitohtamak," ka tipeyihtohk namôya ceskwa kisipayin; tahtwayak mêskwacipayin, ka wanisitahk êkwa kâtahk" (Querida Amazonia, 16). êwakoyiw ohci ôhi pahpitos itêyihtâhowin kawî tipeyitohk. kayas,kakî tipeyihchikecik kî-piweyitamok ayisiyiniw pimâtisiwin êkwa mâyi-tôtamok ê-tôtamowiyacik ishtwawiniwaw; mâka anohc, tahtw-âya îsenakwana itêyihtâmowina ka tipeyitohk aphô ka piweyitamihk pimâtisiwin, kawi nakanakohk ayisiyiniwak isi okanâtatisowina, êkwa kawî mônahakihk kayâsohci isitwawin êkwa ôtayamihâwina. ôma iteyihtâmowin, kwanta iteyihcikewin taskoc kayas ê-nakatamihk namôya maka, ati-osihicimakan "ka nîkinamak isihtwawina" êkosi ka wiyasiwatamak pihtaw tansi anohc isi ka oyahowehkow. ispayow ohci ôma isihtwawina pahpeyakwan itakitewa, peyakwan kahkiyaw, kecinakinaw nihtâ nîpwiscikewina êkwa mâmitoneyhitenaw anohc poko, pêypêyak kwetamatowina êkwa okaskihtâmowina, kahkiyipa nawac kiwanikiskisitotawanawak mowaci ka nesowisicik êkwa ka kakihcisâyâcik kinîtisaniyak: okitimâkisiw, pîtos ayisiyiniwak, kihtehayawak, otâhkosihwak, namôya kiskwa ka nihtâwikosicik… wîyawâw ka wanikiskisehk ôta "weyotisiwin ayisiyiniwin"; wîyawâw ôki, mekwânohk ayâhkwateyihtamihk, kâwepinicik taskoc nîpiya mana kawî pawihkasamihk.

têyakwac, nanâtohkonâkocet sesipâskwatâhtik kiskisomikonaw tansi kîkway ispihteyehtakwak, ka isihteyehtakwak ka osihitak ayisiyininew mâmawâwina namôya miyohtwâwisâyâcik, maka tawîstakohk êkwa ehkakihtakihk. êkwa taskoc pêypêyak nîpisî ka katawaki watihkwanihk, êkosi pêypêyak peyakohewamak, patahamihk ayisiyinînahk, poko ka ispayihk, ayisk "nîkânîwin ôta ayisiyinînahk sapopayin ohci peyakohewamak" (Saint John Paul II, Familiaris Consortio, 86). peyakohewamak eyoko nîkân tapwe miyowichiwewinihk, kêyâpic eyoko mâkohikêwin tahtw-âya kîkwaya: âhkwatisowin, kisiskâtemakahk astokewin, opeyakweyinisiwin, âhkwatak atoskewin, namôya kîkway atoskewin, kaskeyihtamowin êkwa piskihtaskinewin ohci oskâyak, pakiteyimicik kehteyak êkwa ekâ ka maskawâyâcik. nêhiyâw ayisiyiniwak mistahi âyawak kiskitamawawin ka isi nakateyimisohk êkwa kanaweyimecik peyakohewamak; mêkwayès, wîpac ohci nihtâwikowin, awâsisak nistawinamok kwayask aphô naspâc, ka tapwecik, ka mâtinawek, miyo-astahk wanohtâwina, ka oski-mâchtahk, ka miyopihk êkwa ka miyo wîchitowin. ôhi naspâc kakî itôtacik nêhiyâw ayisiyiniwak ka aseweyihtamak kiyanaw anohc, namôya pikweyihtamowin ohci peyakohewamak êkwa kaskihtâwina ka apachîtak ohci mistahi osihcikewin êkwa ka pahpeyako miywanawina.

kawi kanahwapamatak awa sesipâskwatâhtikonîpîy. ispihk ka misinôtintohk, simâkanisihkânak kî-âpachitawak nîpiya ka akohpisocik êkwa ka sopekahoswakihk ka miswocik. anohc, pâmayes kwanita ka misinôtinitohk, poko sâsamîna kintawîtenaw ka nanâtawinhitamak kisôwâyasiwin êkwa nâspacisiwin êkwa iyinikatamak pakwâyakeyihtâkosowin. kîwahpacikatew âhkwatisowin kayas ohci, cihkê wahpahcikatew âya "pêyâhtakêyimowin ayaw kaskamoci pîkiskwewin: kêya pakwâs awîyak. kîspin ki-nohtê pimatisinaw môy wîhkâc pakwâs awîyak" (Interview with Edith Bruck, Avvenire, 8 niski-pîsim 2022). namôya kakatachi ka pîkinamek askîy ka isi otôtemihihk êkwa isi pakwâtohk, wâhyaweskamk kayak êkwa peyakwaw sâsamna ka mâwacihitayak pahkisikana: awîna mowac ka sohkisit êkwa tansi ka mescihtôhk nika namôya ka petanawin pêyâhtakêyimowin êkwa nâkateyihimowin. ka kwechimisoyak tansi namôya nocihistamak nôtintowin, maka tansi ka isi nakanamak. êkwa ka kitinamihk kahkiyaw ayisiyiniwak kîhtwam ka miciminicik êkwa ka maskawinecik êkwa kîmoch kawî nôtintohk. kitaweyihitenaw kanihtâwihahk êkwa wâhyaw itapwiwin oyahowewina ka kaskihtâhk pasci-tahkoskamak ôma pîtos mâmtoneyhcikewin êkosi kakî mekinaw naskomowina isi askîwin mawinehotowina.

oti, mâwaci kimawinehotowin anohc, taskoc pêyâhtakêyimowin, ka meskociwayipak, tansi mayi iskakowak misiweyita âhkosiwin êkwa misiweskamik ayisiyinow pimohtêhon, kahkiyaw pahpeyakwan: misoweskamihk; kahkiyaw pakamiskako. êkwa kahkiyaw pîkiskwatamok kawî mâmitoneyimecik piko awîyak namôya kihci-okimâwak kakî kipahonawak opeyakweyimisiwinihk. poko kanawapahtamak, taskoc nêhiyâw iyinisowin ka kîskinwahamakowak, tehtapowin âniskac ayisiyiniwin, êkwa namôya têpiyak kiyanaw, kîtwam pimipahtâko, aphô sihtoskakewin ohci kîkwaya. maka mîna ka atamihkoyak oskâyak ê-nohtê âyacik kiscâyâcik, kwayaskâtotamihk êkwa pêyâhtakêyimowin. êkosi kanawêyihtamok kisisiwin êkwa iyinisowin, poko ka nitohtawayakohk kêhtê-ayak, maka kîspin kiwî yahkotanaw isi nîkân, mîna ka âkwaskitinamak isi nitawîtakohk oskâyak. nawachi ayiwâk nîkân miyo pimâtisiwin kakî âyacik ispîhci ôma anohc ka nakatamack anohc; nawac ka kiyikawepayimecik ka oyasowewatakohk ka osihitak ôma askîy anohc êkwa wâpahki, êkwa wâswîs ohci kanaweyitamak kiwîkinana; eyoko ohci, tâpwêtamowina êkwa kiskinwahamtowina kayacik nêhiyâw ayisiyiniwak mistahi kîspehteyihtakwana. ôta nika wîhten nitatamihikon ka pîtaman kwayask ôta tipiyaw kakiyaw ê-kakwe kanaweyihitamihk askîwin. itonâwin chahkipehikan ka tapasinahikatek ohci askîhk, taskoc ôma fleur-de-lis akotâsonihk awa Québec, êkwa awa sesipâskwatâhtikonîpîy ohci kitaskîwak, kiwîhtamakonaw kânata's opmâcihisowin.

ispihk ka tepwatamihk ka tapasinahamihk mâmawi akotâsowin ka nawasonakohk mihcêti kihci mitâtahtomitanaw tapasinahikana kî-pakitinamohk ohci ôma, mihcêti ôhi pokwawîyak ayisiyinisew, metoni mâmaskâtayitakwan kêkâci kakiyaw kî-tapasinahiwewak sesipâskwatâhtikonîpîy. tâsipawâwi kakiyaw kekac kî-tapasinahamok chahkipehikan êkosi nika-wîhten pîkiskwewinis kakiyaw ohci kânata: mâmawi isihtawin. mâmawi isihtwawin mistahi ispihteyehtakwan ka miyo wicehtot ayisiyiniwak taskoc ka nanâtohkinâkwaki nîpisîsa ka asteki sesipâskwatikohk. mihcêti itaskowina êkwa âyitawihk, sesipâskwatâhtikonîpîy kiskisomekonaw kîkway ka takahkkisehcikasot; kiwihtamakonaw kiyawaw ayisiyiniwak kakî mâmawi ayâhk, isi ka oski-takosihk awîyak ka miskam wîcetamawin êkwa ka osihtacik ka wîchitawak wîstawâw isi (Evangelii Gaudium, 236). mâmawi isihtwawin ka kistastek ka mawinehtanaw: kiyikawepayihk naheyihtohk êkwa ka âkwaskitinamahk pahpitos ka nîkânakimêwihk ka asteki, nomes ka manâtcitahk pîtos otisiwawinowawa êkwa okesihtwahkowa, êkwa namôya ka mâmitoneyihtamek ê-mescipayiki. êkosi, kitatamehinawaw ê-wapahtehik kisewatisiwin otinahicohk mihcêti opîtatowewak êkwa Afghan âhcinewak. maka mîna ka atôteyak wâhyaw neyâk ohci astâsiwin ohci ôki âhcinewak êkwa ka meyayakohk; êkohk ê-kaskohiyak ôta kitaskînâhk, ka nahipayicik ka kiyikawepayicik ka nâkateyihitayihakohk ayisiyininâhk. kîspin êkosi wî-isyayin, kaskihtâwina êkwa kwayaskomowewin namôya kakî nastanaw. maka nitaweyitakwan pîkiskwaticik peyakwan poko ka isi mâmitoneyihtakohk. êkwa ka kiskisihehk tansi pimâtisiwin isi sihtonikwak êkwa anima kihci-okimâwak môya kakî osihtawak tipiyaw wiyawaw. ôta mîna, nêhiyâw isihtwawin ka misi wîchikonaw kawi kiskisitotamak ayisiyinow tâpwehtamowina. ôma pâhkwayamihâwin, peyakwan misiweskamik tâpwêhtamowina, pikweyihtamekwak anihi mâwaci ka kakihcisâyacik, kwayask ka isi pamihet ayisiyinow tahto kanak ê-pimatisit, ohci ayâwâwasîhowin êkosi ka pôni-pimâtisihk, nicîhkeyitenan ka wicehtayak.

ôhi kisikawa, nipehtenan tânitahto kwêtamocik ayisiyiniwak mana ka pê-pakamihtakahikecik ayamihewikamkohk. aphô ataht kîtaskînaw ka osihcikeyak êkwa ka miyopayihk kânata, mistahi nâkateytakohk ayisiyinow wichikakewin, tahtw-áyawak ayisiyiniwak namôya kîkway wîkiwin âyacik itamowak ayamihekamihkohk êkwa êta ka asâmecik êkosi namôya ka nohtekatecik, maka, kiskisitân, namôya ôma poko wiyotisowina kiyanaw. ôki kiwahkomakanawak kî wapahtenaw ka kanitaweyihtamahk tansi ka itôtamak mayihtôtamowina ka miyinakwak ôta askîhk, ataht ê-weyotisiyak ohci nihtâwihcikewinihk maka namôya kimetonaw. namôya mâyinâkwan ataht wiyotisowin ê-osihimakahk ohci osônîyâkeywak maka namôya kahkiyaw awiyak weyotisow ayisiyiniwak. êkwa kwâtakêyinakwan wâwis nêhiyâw ayisiyiniwak kimiskawanawak mihcet kitimâkisiwak, kiki mîna kotaka macâtisiwina, taskoc namôya eyokohk kiskinwahamakosicik, êkwa âyimicik ka tipeyawetakohk wâskahikan êkwa miyo âyawin. mahti ôma kiskinawâcihon awa sesipâskwatâhtikonîpîy, kahkiyipa wapatamihk chahkipehikan askîya osihtawina, ka apachitak oyisecikehk poko awîyak ka osihciket êkwa ayisiyinînahk isîhcikêwina ka isi wîchiwecik êkwa ka wîchihat anihi ka wîchicik.

ka mâmawi atoskeyak, nanaponew, anohc mayeyichikewina poko ka nakiskamak. kinanâskomitinawaw ki-miyo otôtemowaw, pisikeyihtamowin êkwa kihcheyimowin, êkwa kehcinâmitinawaw kânata êkwa ayisiyiniwak cîki nitehihk kitahitinawaw.